بررسی خواص برگ و دانه قهوه

خواص برگ و دانه قهوه

میرحیدر برای خواص برگ و دانه قهوه متنی را که در کتاب معارف گیاهی خود آورده است:

« برگ قهوه نیز در همان حدود  دانه قهوه دارای کافئین می باشد، لذا از گرد برگ قهوه نیز مانند چای استفاده کرده و آن را دم نموده و می خورند و دم کرده خواص برگ و دانه قهوه دست کمی از خود قهوه ندارد و خیلی مطبوع و با کیفیت بالا می باشد. جوشانده دانه های خام و بو نداده قهوه برای معالجه ناراحتی های مثانه و کلیه مفید است. خوردن دانه های خام و نارس قهوه برای رفع میگرن و تب های نوبه ای تجویز می شود»

خواص دانه قهوه

عمادالدین شیرازی در قرم دهم ه.ق در رساله افیونیه خود، برای قهوه آثار و خواص به شرح زیر قائل است:

به طور اجمال قهوه در تسکین گرسنگی و سبب نشاط و بیداری می آرد و زهاد جهت قیام لیل به آن راغب اند و حدّت صفرا می نشاند و احتراق سودا و غلظ آن کم می کند. لهذا در حمّیات دمویّه و صفراویّه خاصه حصبه و جدری مفید است و صبغ بول کم کند بی آنکه حبس سودا یا تنضیج رطوبات کند پس اگر در میان یرقان دهند دور نخواهد بود و طبع را نرم می دارد و ادرار بول می کند و مشهور است که بواسیر را نافع است و در اکثر انواع صداع (دردسر) نفع دارد و در رمد (چشم درد) مفید است و اصحاب مالیخولیا را بسیار مفید است خاصّه وقتی که سبب آن احتراق باشد و آنچه به سبب غلیظی اخلاط باشد و انجماد؛ چون تصفیه و ترقیق می کند در او نیز نفعی دارد و ربع (تب) را نفع تمام دارد و پندارم که مجذوم را نیز نفع می دهد، جهت همین تصفیه و ترقیق، و چون بر گرسنگی و تشنگی شارب را صابر می سازد در سفرها که هوا گرم و آب کم باشد بسیار مفید است و مدد عظیم و دفع گرسنگی و تشنگی می کند.

طریق ساختن او آن است که یک شربت او را که پنج مثقال تا ده مثقال باشد در هشتاد مثقال آب بجوشاند تا سی مثقال بماند صاف سازند و گرم بیاشامند. سرد آن به غایت بد بود و فاتر (نیم گرم) آن نیز خوب نیست. به دل ضرر کلی رساند و خفقان را مولد است. اصلاح آن به دواء المشک و نبات و امثال آن کنند. یا زعفران داخل طبیخ او کنند و قبل از آنکه سرد شود آن را صاف سازند تا اثقال (درد قهوه) قوت آن نکند و ثفل آن را در میان آن نگذارند و بسیار نجوشانند و طبیخ او که به طبخ، غلیظ شده باشد مضر است و تکرار خوردن آن خوب نیست.

هر روز به یک دفعه اکتفا باید کرد و شرب آن … از قبیل افیونیّات اعتیاد ندارد و به ناشتا خوردن بهتر است و اکثر بالای طعام خورند … و بر بالای آن چیزی دگر نخورند و اگر آن قدر زمان بگذارند که طبع طالب آن شود اولی است. این کلامی است که حقیر ایراد کرده بی استعانت به کتابی یا استماع از احدی از ظهر خاطر نوشته شد و الله اعلم.

حکیم سید محمد حسین عقیلی خراسانی (1160 شمسی یا 1781 میلادی) در کتاب خود با نام «قرابادین کبیر» یا «ذخایر التراکیب» در باب خواص قهوه بر طبق آنچه اطبا بیان کرده اند، چنین آورده است:

… ملین طبع و مدر بول و مخفف رطوبات و جهت سرفه بلغمی و نزلات و رفع اعیا و تقویت معده … بواسیر را نافع است و ضماد آن با عسل جهت جبر عضو به دررفته و کوبیده آن با عسل جهت سرفه … و حکیم میرعماد الدین محمود فرموده قهوه نیم بریان سبب اکتفا نمودن به طعام و شراب اندک بی آنکه مودی به ضعف و انحراف مزاج گردد.
… بعضی راغبان و حریصان به شرب آن این رباعی را در مدح ان گفته اند: راحیست قهوه، روح فزا و گُسل، آرام جان و قوت اعضا و قوت دل تقریب اجتماع جوانان پارسا تفریح بخش خاطر پیران مضمحل …
… مصلح آن زنجبیل و دارچین و نبات و گلاب و امثال این هاست و شیخ داوود انطاکی نوشته … باید که شیرینی و روغن پسته و روغن بسیار با آن نخورد … بهترین مصلحات که طمع و رایحه آن طیب و لذیذ می گرداند و کریه و بدذائقه نمی سازد عنبراشهب (شاه بوی) است و پس از آن زعفران
ملین، ادرارآور، رطوبت زدا، مفید برای معده و کاهش فشار خون، موثر در درمان آبله، حصبه و بواسیر (در صورت مصرف مخلوط آن با صدف) دانسته، نوشیدن ان تشنگی را برطرف کرده و مالیدن آن روی زخم، فرآیند بهبود را تسریع می کند؛ عقیلی خواص مضر قهوه را مربوط به نوشیدن قهوه ای می داند که از دانه های کهنه و بیش از حد سیاه و تیره برشت (دارک رست) تهیه شده می داند.

میر حیدر (1372 ه.ش) برای قهوه خواصی دیگر نیز قائل است که خلاصه آن ها به شرح زیر است:

قهوه سبز از نظر طبیعت سرد و خشک است و از نظر خواص معتقدند که خوردن دم کرده آن بازکننده گرفتگی ها بوده و مسکن دردها، غلیان خون، مسکن حدت صفرا، سودا و سوزاندان آن می باشد و اخلاط را رقیق و صاف می نماید، لذا در موراد تب های خونی و صفراوی و سوداوی خصوصا در اوایل و بعد از آبله مفید است و برای یرقان نیز نافع است.
قهوه ملین است و مدر و رطوبت ها را خشک می کند و برای سرفه بلغمی و اکثر انواع سردردها و چشم دردها و مالیخولیا و آنچه در اثر غلیظ شدن اخلاط به وجود می آید مفید است و برای بواسیر نافع است.
ضماد آن با عسل برای ترمیم عضو از جا در رفته و انگشت پیچ آن با عسل برای سرفه گرم و تر نافع است.
عده ای از حکمای طب سنتی معتقدند که برای مبتلایان به جزام نیز نافع است
قهوه اگر زیاد بو داده شود به طوریکه سیاه شده و در ضمن اگر خیلی کهنه باشد، زیان آور باشد
به طور کلی قهوه یکی از بهترین محرکات است و عمل هضم را سهل می کند و بدن را در مقابل ناراحتی های روحی مقاوم می سازد. به عنوان تب بر به ویژه در تب های نوبه ای موثر است. در مسمومین از تریاک و فرآورده های تریاک و سایر مواد مخدر، استعمال قهوه آثار نیکو می گذارد و حالت چرت و خواب مسمومین را از بین می برد.
از دیگر خواص برگ و دانه قهوه در رفع سیاه سرفه، وبا، گیلکوزوری (با وجود قند در ادرار) و همچنین در موراد آلبومینوریا یا وجود آلبومین در ادرار مفید است. در اختلالات روده ای به خصوص در مورد اختناق روده آثار مفید دارد.
خواص برگ و دانه قهوه یکی از پادزهرها در قبال آلکالوئیدها می باشد. شاید به این دلیل خاصیت ضدخواب آن است.
دانه های بود داده قهوه ضدعفونی کننده و زائل کننده بو می باشد.
گرد دانه قهوه کوبیده برای معالجه سوختگی از آتش و آب نافع است.
قهوه، حتی قهوه بدون کافئین، مایع شست و شوی دندان و ضد فساد دندان است که از فعالیت پلاک باکتریایی که ایجاد حفره در دندان می کند جلوگیری می کند.
با خوردن دو تا سه فنجان قهوه غلیظ سیاه حمله آسم کاهش یافته و برطرف می شود.
طبق تحقیقاتی که در مرکز تحقیقات پزشکی تگزاس شده است، اشخاصی که مبتلا به فشار خون بالایی هستند اگر قهوه نخورند بیشتر عمر نمی کنند و در حقیقت در سال 1987 یک تحقیق ایتالیایی که در مورد 500 نفر مرد و زن کارگر انجام گرفته نشان می دهدد اشخاصی که به طور معمول عادت به خوردن قهوه دارند معمولا دارای فشار خون کمتری می باشند، به خصوص آن ها که دخانیات مصرف نمی کنند.
چارلز اهرت یکی از زیست شناسان در آزمایشگاه ملی آرگون نزدیک به شیکاگو معتقد است که با خوردن مقدار متناسبی قهوه می توان آثار «جت لگ» را کاهش داد یا به طور کلی از بین برد. اهرت که از کارشناسان معروف در رشته سیرکادیان یا ریتم های روزانه می باشد معتقد است که کافئین به عنوان عامل تنظیم کننده ساعت های بدون عمل می کند و توصیه او برای اشخاصی که غالبا با هواپیما سفرهای مکرر جهانی دارند این است در روز حرکت اگر پرواز به سوی غرب دنیا باشد صبح سه فنجان قهوه سیاه قبل از هر پرواز هیچ کافئین نخورده باشید اثر مفید قهوه که فوقا ذکر شد خیلی بیشتر محسوس خواهد بود.
قهوه یکی از نوشابه های معروف مردم دنیاست، نوشابه ای که آثار تحرک زایی آن برای مغز و عضلات به علت داشتن مقدار فراوان کافئین به ثبوت رسیده است. قهوه همچینین برای عضلات برونش ها آرام بخش است و مقاومت بدن را در جریان تمرین های سنگین ورزشی افزایش می دهد.

مصرف قهوه باعث هوشیاری مغز و اعصاب می شود (به بدن شادی و انرژی می دهد)، خستگی عضلات و ماهیچه ها را برطرف می کند (برطرف کننده سردرد و اسپاسم های عضلانی)، اشتها را کاهش می دهد (این که خود مانع از بروز چاقی می شود)، یبوست را از میان می برد، ماهیچه های شش را شل می کند (موثر در درمان آسم و تب یونجه)، به دلیل رفع خستگی، زمان و میزان فعالیت را افزایش می دهد (سبب بالا بردن میزان سوخت و ساز بدن و در نتیجه یکی از خواص برگ و دانه قهوه افزایش مصرف کالری تا 4 درصد و در نتیجه باعث لاغری می شود)، بر همکاری عضلات چشم می افزاید (مهارت و دقت در کارها را افزایش می دهد)، بر همکاری عضلات چشم می افزاید (مهارت و دقت در کارها را افزایش می دهد)، مرکز تفکر را تحریک می کند (لذا بر قدرت و نیروی حافظه می افزاید)، به انسان تیزهوشی همراه با آرامش می دهد (موثر در درمان افسردگی)، ضدعفونی کننده دهان (جلوگیری از پوسیدگی دندان و آفت دهان) و در آخر عامل تحریک قوای شهوانی نیز می شود.

از دیگر خواص برگ و دانه قهوه هم مربوط به به کافئین نیست. قهوه، آنتی اکسیدان های زیادی هم دارد، مثل کلروژنیک و توکوفرول که باعث بروز برخی اثرهای شفابخش آن می شود. به اضافه مواد معدنی مثل منیزیم دارد که در بهبود پاسخ بدن به انسولین و اصلاح متابولیسم گلوکز موثر باشند.

محققان ایتالیایی، ماده دیگری به نام «تریگونلینگ» را در قهوه پیدا کرده اند. این ماده به قهوه عطر و طمع تلخی می دهد. خاصیت ضد باکتریال و ضد چسبندگی قهوه را (که جلوی ایجاد حفرات و پوسیدگی دندان را می گیرد) به همین ماده نسبت می دهند.

در نتیجه تحقیقات دانشمندان دانشگاه کالیفرنیا در برزیل نشان داده که قهوه می تواند تا 60 درصد خطر بروز دیابت نوع دو را در افراد مستعد کم کند. (البته اگر با شکر زیاد میل نشود).

محققان آلمانی هم تاثیر خواص برگ و دانه قهوه در کاهش سرطان روده بزرگ را کشف کرده اند. یک آنتی اکسیدان قوی به نام «متیل پیریدینیوم»، آنزیم های ضد این سرطان را تقویت می کند. این ماده در فرآوری قهوه تولید می شود و هر چه قهوه بیشتر حرارت دیده باشد، مقدار آن بیشتر است.

حداقل شش مطالعه مستقل، رابطه بین نوشیدن قهوه و پیشگیری از پارکینسون را اثبات کرده امد. محققان می گویند، اگر کسی به طور منظم قهوه بخورد، 60 تا 80 درصد کمتر از سایرین دچار این بیماری می شود.

از دیگر خواص برگ و دانه قهوه، جلوگیری از سنگ کلیه است. این خاصیت از کافئین موجود در قهوه سرچشمه می گیرد که ادرارآور است و جلوی جمع شدن ادرار و در نتیجه رسوب سنگ در کلیه را می گیرد. برای تکمیل این فهرست، می توانید این را هم اضافه کنید که قهوه در کاهش سنگ صفرا هم موثر شناخته شده است.

کافئین موجود در قهوه به میزان 10 درصد سرعت پردازش اطلاعات را در مغز افزایش داده و مصرف یک فنجان قهوه بعد از نهار، مانع از رخوت، خواب آلودگی و کسلی پس از مصرف غذا در ظهر می شود.

قهوه به خوص قهوه پرشین بلوطی رفع بواسیر و سبب روانی مزاج و ضد یبوست است. اگر قهوه به عنوان دارو بکار رود به طریق زیر تهیه و مصرف می شود:

تا بیست یک روز هر روز 25 گرم را با یک 5 لیتر آب بجوشاند تا به ثلث که یک و نیم لیتر باشد صاف نموده نصف را طرف صبح و نصف را طرف شام با معده خالی نیم گرم گاهی با نبات و بعضی اوقات بدون نبات میل کرد.

قهوه سبز و کم رست مثل قهوه یمنی با طمع هل به دلیل طبع سردی که دارد، برای کاهش فشار خون در افرادی با فشار خون بالا مفید است.

نوشیدن قهوه سبز و یا ولرم، مضر و عمل افزایش ضربان قلب است که با مصرف زعفران برطرف می شود.

جهانگردان اروپایی میز مانند توماس هربرت و انگبرت کمپفر، در قرون 17 و 18 میلادی، که در ایران با دم آوری و نوشیدن قهوه آشنا شدند، خواصی همچون تسریع و تسهیل هضم، کاهنده و دافع نفخ، برطرف کننده خواب آلودگی و بهبوددهنده خلط های بلغمی، برای قهوه برشمرده اند.

از خواص برگ و دانه قهوه برای درمان مسمومیت الکلی و اعتیاد به تریاک استفاده می شود. کافئین موجود در قهوه ضربان قلب را بالا برده و سیستم عصبی را تحریک می کند و به همین دلیل بعضی اوقات برای درمان ناراحتی های اعصاب استفاده می شود.

در سال 2008، گروهی از محققلان دانشکده پزشکی هاروارد در کمبریج، ایالات متحده امریکا و دانشگاه مادرید اسپانیا، تحت هدایت استر لوپز گارسیا، داده های دو تحقیق عمده همه گیر شناختی (اپیدمیولوژیک) ایالات متحده را بر اساس اطلاعات بیش از 125 هزار نفر، در طی دو دهه ارزیابی کردند. آنها نتیجه گرفتند که مصرف منظم قهوه با افزایش مرگ و میر همراه نیست. در واقع، با در نظر گرفتن عوامل خطرپذیر مانند شاخص توده بدن، سیگار کشیدن و بیماری های خاص، گروه محققان نتیجه گرفتند افرادی در طی دهه های مطالعه که بیشتر قهوه مصرف می کنند، کمتر در اثر بیماری های قلبی عروقی دچار مرگ و میر می شوند. پیشنهاد شده است که قهوه برای محافظت در برابر نقرس (با کاهش سطح اوریک اسید)، پوسیدگی دندان و سنگ های صفراوی و دیابت نوع دوم حمایت شود.

سایت «انجمن قلب آمریکا» در سال 2018 برای خواص برگ و دانه قهوه عمومی غیرقابل انکار زیر را بر می شمرد:

1- قهوه به شما انرژی می دهد و به لطف سحر و جادو کافئین می تواند به کاهش وزن و تمرکز ذهنی شما کمک کند. مطالعات نشان داده اند که کافئین قهوه، روحیه فرد را بهتر، به عملکرد مغزد کمک و عملکرد را در طول تمرینات ورزشی بهبود بخشد.خواص برگ و دانه قهوه

2- مصرف روزانه قهوه با خطر کمتر دیابت نوع دوم و بیماری پارکینسون و بیماری آلزایمر مرتبط است.

3—قهوه منبع عالی آنتی اکسیدان هاست که به محافظت سلول ها از آسیب کمک می کند.

4- مصرف قهوه (کافئین دار و بدون کافئین) به طور یکسان با خطر پایین تر مرگ و میر ناشی از بیماری های قلبی، بیماری های عصبی و خودکشی همراه است.